NEWYDDION

Mae 28 Mehefin 2019 yn nodi 100 mlynedd ers llofnodi Cytundeb Versailles a ddaeth â’r Rhyfel Byd Cyntaf i ben yn swyddogol ac arweiniodd at greu Cynghrair y Cenhedloedd.

Ar gyfer blwyddyn olaf Rhaglen Cymru’n Cofio Wales Remembers 1914-1918, bydd Llywodraeth Cymru yn canolbwyntio ar y rhan a chwaraeodd Cymru yn y broses heddwch, gan gynnwys y rhan a chwaraeodd y Prif Weinidog, David Lloyd George, a chyfraniad ehangach Cymru at Gytundeb Versailles a Chynghrair y Cenhedloedd.

David Lloyd George mewn trafodaethau ynghylch Cytundeb Versailles ym 1919, yn Salon de l’Horloge, Quai d’Orsay. Trwy garedigrwydd Llyfrgell Genedlaethol Cymru.

Eleni, mae nifer o sefydliadau partner Cymru’n Cofio Wales Remembers 1914-1918 hefyd yn trefnu digwyddiadau, sgyrsiau, gweithgareddau ac arddangosfeydd ynghylch y cais am heddwch ar ôl y Rhyfel Byd Cyntaf, gan gynnwys:

• Ar 28 Mehefin bydd disgyblion Ysgol Llanystumdwy yn rhedeg Amgueddfa Lloyd George. Mae’r gweithgaredd yn rhan o #DiwrnodMeddiannu, diwrnod pan fydd amgueddfeydd, orielau, tai hanesyddol, archifau a lleoliadau treftadaeth yn gwahodd pobl ifanc i ymgymryd â swyddi oedolion. Bydd disgyblion yn croesawu ymwelwyr i’r Amgueddfa, yn dangos copi personol Lloyd George o ddrafft Cytundeb Versailles, yn dangos sut brofiad y byddai Lloyd George wedi’i gael yn ddisgybl yn Ysgol Llanystumdwy, ac yn tywys ymwelwyr o amgylch Highgate, y cartref lle magwyd Lloyd George.

• Mae arddangosfa Amgueddfa Cymru 1918: Dychwelyd at Heddwch yn teithio o amgylch ei safleoedd cenedlaethol, gan gynnwys Amgueddfa Genedlaethol y Glannau yn Abertawe, Pwll Mawr: Amgueddfa Lofaol Genedlaethol ym Mlaenafon, a’r Amgueddfa Wlân Genedlaethol, Drefach Felindre. Parhaodd effeithiau’r Rhyfel Byd Cyntaf am flynyddoedd lawer wedi iddo ddod i ben. Mae’r arddangosfa hon yn bwrw golwg ar sut yr oedd cwmnïau wedi coffau gwasanaeth rhyfel ac aberth eu gweithwyr, a hefyd, sut y lluniwyd diwydiannau Cymru yn y 1920au gan y Rhyfel Byd Cyntaf. Am ragor o wybodaeth, ewch i https://amgueddfa.cymru/.

• Mae Gŵyl Gregynog 2019: Gweledigaeth yn cynnwys sgyrsiau ar 29 Mehefin gan Craig Owen, Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru a Dr Jan Ruzicka, Sefydliad Coffa David Davies. Mae’r sgyrsiau hyn yn Neuadd Gregynog, cyn gartref y teulu Davies ger y Drenewydd, Powys yn nodi pen-blwyddi dau sefydliad a sefydlwyd gan David Davies – yr Adran Gwleidyddiaeth Ryngwladol ym Mhrifysgol Aberystwyth, a’r Deml Heddwch ac Iechyd yng Nghaerdydd – ac yn coffau canmlwyddiant y Rhyfel Byd Cyntaf, ‘etifeddiaeth heddwch’ y teulu Davies, Teml Heddwch unigryw Cymru, a storïau anhygoel pobl gyffredin a luniodd y rhan a chwaraeodd Cymru yn creu byd gwell. A allant ysbrydoli cenhedlaeth newydd o ryng-genedlaetholwyr?
  • Archebu tocynnau: https://gwylgregynogfestival.org/rhaglen-2019 / Ffôn: 01686 207100.
  • Rhagor o wybodaeth: https://www.wcia.org.uk/cy/wcia-news-cy/peace100-wcia-gregynog-festival-lecture-will-mark-centenary-of-post-ww1-paris-peace-treaty/
  • Prif erthygl: https://www.wcia.org.uk/cy/wcia-news/wcia-history/david-davies-75-father-of-the-temple-of-peace/

Palas Versailles adeg Cynhadledd Heddwch Paris 1919. Trwy garedigrwydd Llyfrgell Genedlaethol Cymru.

• Mae Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru (WCIA) yn dathlu pobl ifanc sydd wedi cyfrannu at heddwch mewn amrywiaeth o ffyrdd, yn eu hysgolion, cymunedau lleol neu yn y byd ehangach. Drwy weithio ar y cyd ag Eisteddfod Gerddorol Ryngwladol Llangollen bydd WCIA yn cyflwyno gwobrau’r Heddychwyr Ifanc mewn seremoni newydd yn yr Eisteddfod ar 4 Gorffennaf – lle bydd pobl ifanc yn arddangos eu cyflawniadau, ac yn derbyn gwobrau a thystysgrifau. Mae’n bosibl enwebu pobl ifanc unigol neu grwpiau mewn 6 chategori, am waith heddwch drwy: Dreftadaeth, Ysgrifennu, Celf, Digidol, Data a Meithrin Heddwch yn y Gymuned. Am ragor o wybodaeth ewch i https://international-eisteddfod.co.uk/cy/young-peacemakers-awards-2019/.

• Ar gyfer Diwrnod Heddwch y Byd ar 21 Medi, bydd ‘Garddwest’ i nodi’r newid o Gymru dros Heddwch, i lansio rhaglen ‘Gweithredu Byd-eang’ newydd Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru (WCIA) ar gyfer 2019-24. Ynghyd â lansio cyhoeddiadau etifeddiaeth o waith Cymru dros Heddwch rhwng 2015-19 yn ffurfiol, mae’r WCIA yn gobeithio dadorchuddio dehongliadau newydd yng Ngardd Heddwch Genedlaethol Cymru – wedi’u hysbrydoli gan uchelgeisiau ‘cenhedlaeth newydd o ryng-genedlaetholwyr’ i greu byd gwell. Ceir rhagor o wybodaeth yn fuan ar https://www.wcia.org.uk/cy/events/.  

• Yn ystod 2019 bydd cyfres o weithgareddau yn digwydd yn Amgueddfa Lloyd George yn Llanystumdwy, Gwynedd, a fydd yn nodi rhan bwysig David Lloyd George, Prif Weinidog Prydain adeg llofnodi’r heddwch. Bydd nifer o ddigwyddiadau ar gael ar gyfer cynulleidfaoedd o bob oedran, gan gynnwys diwrnod agored ar 22 Medi. I gael rhagor o wybodaeth cysylltwch ar 01766522071 / lloydgeorgemuseum@gwynedd.llyw.cymru

• Mae Cangen Caerdydd a’r Cylch o Gymdeithas y Cenhedloedd Unedig a Chrynwyr Penarth yn trefnu darlith gyhoeddus ar y cyd yn y Deml Heddwch, Parc Cathays, Caerdydd am 7.00pm Ddydd Iau 24 Hydref. Yr Athro Syr Deian Hopkin, Cadeirydd Bwrdd Rhaglen Cymru’n Cofio Wales Remembers 1914-1918 fydd yn cyflwyno’r ddarlith ar ‘Effaith y Rhyfel Byd Cyntaf ar Gymru 1918-22’. I gael rhagor o wybodaeth cysylltwch â’r Athro Emeritws Robin Attfield, attfieldr@cardiff.ac.uk.

Megan Lloyd George ac aelodau’r teulu y tu allan i Blas Versailles yn ystod Cynhadledd Heddwch Paris 1919. Trwy garedigrwydd Llyfrgell Genedlaethol Cymru.

• Bydd Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn hyrwyddo’r arddangosfa ar-lein ar fywyd a gwaith David Lloyd George sy’n cynnwys amrywiaeth o eitemau o gasgliadau’r Llyfrgell. Yn eu plith, mae llythyrau a anfonwyd gan ei Ysgrifennydd Personol Frances Stephenson at ei theulu tra oedd yn y gynhadledd yn Versailles rhwng Ebrill a Mehefin 1919. Hefyd ceir lluniau o Versailles o lyfr ffotograffau Margaret Lloyd George, clip ffilm o gyfweliad Hepworth gyda David Lloyd George, a dolenni at adnoddau addysg ar Lloyd George, Versailles a’r Rhyfel Byd Cyntaf. I weld yr arddangosfa ddigidol, ewch i https://www.llyfrgell.cymru/davidlloydgeorge/.

• Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru ac Amgueddfa Cymru wedi gweithio ar y cyd i gynhyrchu a chyhoeddi adnoddau dysgu digidol ar Gytundeb Versailles, drwy gefnogaeth Llywodraeth Cymru. I weld yr adnoddau ar Hwb, y platfform digidol ar gyfer dysgu ac addysgu yng Nghymru, ewch i https://hwb.gov.wales/repository/resource/a9997049-967e-4016-a01f-86f8bc41ae18/cy.

Nid ydym yn gyfrifol am unrhyw gynnwys allanol. Ni fedrwn sicrhau y bydd deunydd o law unigolion neu sefydliadau allanol ar gael yn ddwyieithog. Nid ydym yn gyfrifol am ddigwyddiadau a drefnir gan sefydliadau allanol, unigolion neu grwpiau. Mae’n bosibl y bydd angen archebu lle, neu dalu ffi ar gyfer rhai digwyddiadau. Cysylltwch yn uniongyrchol â threfnwyr y digwyddiad am fanylion.

Cymru’n Cofio Wales Remembers 1914-1918 yw rhaglen Llywodraeth Cymru i nodi canmlwyddiant y Rhyfel Byd Cyntaf.

• Gwefan: cymruncofio.org
• Twitter: @cymruncofio
• Facebook: Cymru’n Cofio Wales Remembers 1914-1918